Dişli Çarklar Çeşitleri ve Dişli Çark Kullanımı (Yazi Dizisi)
Dişlilerde genel bilgiler (Yazı dizisi 1)
Dişliler en eski makina elemanlarındandır. Belkide cıvatalardanda daha eskidir. Dişlilerin bundan binlerce sene önce Mezopotamyada sulama tesislerinde kullanıldıkları sanılmak-tadır. Daha sonraları, ama yinede milattan önce, kum saatlerinde kullanılmışlardır. Romalı-lar iyice geliştirdikleri tahrik pim profilli dişlileri (motorsiklet dişlisi) un değirmenlerinde kullanmışlar ve bu gelişme düzeyindeki tahrik pim profilli dişliler uzun zaman hiç değiştirilmeden bir çok yerlerde kullanılmıştır. Hatta Romalılar dişlilerin bronz veya demirden yapılmasının dayanma süresi bakımından çok avantajlı oldukları bilincine varmışlar ve dişlileri bu malzemelerden yapmışlardır.
17. Yüzyılın sonlarında bir çok mühendis episikloid profillerin dişli profili olarak kullan-manın daha avantajlı olduğunu bilmelerine rağmen, pratiğe daha bağımlı olan teknikerler yinede tahrik pim profilli dişlileri kullanmaya devam etmişlerdir. Daha sonralarda pratik çalışanlar teoriye pek kıymet vermeden eskiye sadık kalıp, tahrik pim profilli dişlileri kullanmışlardır. Bu durum böylece, daha mükemmel imalat makinaları imal edilene kadar, devam etmiştir. 18. Yüzyıl sonlarında dahi dişli profili olarak, güzel ve rijit görünen fakat dişli fonksiyonunu tam yapamayan, daire yaylı profiller kullanılmıştır.
Buhar makinasının bulunmasıyla dişli çarklardada önemli gelişmeler gözükmeye başlamıştır. Redüktörlerin ve dişli mekanizmalarının büyük güç ve büyük devir sayılarını az kayıpla iletmeleri için, redüktörlerin daha verimli imalatları gerekmekteydi. Böylece tamamen metal, sikloid profilli, dişliler ortaya çıkmaya başladı. 18. Yüzyıl ortalarında ilk defa dişlileri standartlaştırma düşüncesi ortaya çıktı. Böylece “Circular Pitch” (Bir dişlinin taksimat dairesinin yay boyu, yani “taksimat”) tanımlandı. 1840 senesinde “Willis” tarafın-dan çıkarılan ilk dişli standartında diş üstü ve diş tabanı daire çapları standartlaştırılırken, “Circular Pitch” yerini daha avantajlı olan “Diametral Pitch” (Çaptaki bir inç’e düşen diş sayısı) kavramı ortaya konuldu. Aşağı yukarı aynı zamanda evolvent profilleride ortaya çıktı. 1874 yılında “Brown & Sharpe” firması tarafından 23 parçadan oluşan bütün “Diametral-Pitch” ölçüleri için kullanılabilinecek freze takımı piyasaya çıkarıldı.
1856 da “Schiele” ilk yuvarlama methodu takımını ve 1899 yılındada “Fellow” dişli çark şeklindeki kesici bıçağı buldu. Bu devirde daha diş dibi alt kesimi bilinmiyordu. Alt kesim ilk defa 20. Yüzyıl başlarında imalat esnasında pratik olarak bulundu ve teorisi sonradan tamamlandı.
Otomobil endüstrisinin 20. yüz yıl başlarında seri imalat başlaması, dişli çarklarınında gelişmesine yol açtı. 1908 yılında “Sunderland” tarak şeklindeki dişli açma takımını ve 1909 yılında MAAG firmasının kurucusu “Max MAAG” da bugünkü diş açma sistemini buldular.
Bundan sonra bu güne gelene kadar dişli açma ve imalatında bir çok gelişmeler görüldü. Şu anda birkaç firma A dan Z ye kadar bütün işlemleri yapan, elektronik kumandalı, üniversal makinalar üretmektedir. Bu makinlra dişi çekip ve taşlar, çektiği dişi, dişi çeken ve taşlayan takımı, kendi kendine kontrol eder ve sapma değerlerinin sınırlarına yaklaştığını görünce, bunu kendi kendine düzeltir. Örneğin: İsviçrede REISHAUER AG firması gibi.
BU YAZININ DEVAMI İÇİN TIKLAYINIZ>>
Not: Bu yazı disizi M. Güven KUTAY (kutaym@bluewin.ch) tarafından hazırlanmıştır. Katkılarından dolayı teşekkür ederiz.
Redüktör Dergisi Reklamlar
URL: https://www.reduktordergisi.com/?p=880
Yazan 
